Enfeksiyon hastalığı olan Kuduz; beyni ve sinir sistemini etkileyen, akut beyin iltihabı ve solunum felci sonucu ölüme sebebiyet veren çok tehlikeli bir hastalıktır. Daima öldürücüdür. RNA virüslü hayvanın ısırması, sağlam olmayan ve bütünlüğü bozulmuş deri ya da mukozanın tırmalanması ve yalanması yoluyla insanlara geçer. Yarasa dolu bir mağarada solunan hava, organ nakli, cinsel temas, barsak solucanı hastalığa neden olmayacağı gibi hamile bir kadından çocuğuna da geçmez.
Sadece Hindistan’da her yıl bu hastalıktan binlerce insan hayatını kaybetmektedir. 2010 verilerine göre Dünya’da her yıl 55 bin kişi bu hastalığın kurbanı oluyor. Isırılan kişilerin yüzde 40’ı 15 yaş altı çocuklar… Hastalığa yüzde 99 köpekler sebep oluyor.
Kent veya orman kuduzu olarak iki kategoride değerlendirilir. Afrika, Asya, Orta ve Güney Amerika’nın geri kalmış bölgelerinde kent virüsüne halen rastlanırken; Hollanda, İrlanda, İngiltere, Avustralya, İzlanda, Yeni Zellanda ve Hawai dışındaki tüm bölgelerde halen Orman kuduzu görülebilmektedir. Yaban hayatında hastalığı en çok taşıyan hayvan tilkidir.
Hangi hayvanlar kuduz taşıyıcısı olabilir?
Kuşlar, böcekler ve kümes hayvanlarında virüse rastlanmaz. Orta ve Güney Amerika’daki “Desmodus” türü taşıyıcı vampir yarasalardan; kedi, köpek, sincap, sırtlan, tilki, kurt, maymun, eşek üzerinden hastalık bulaşabilir. Kuduz daha çok köpeklerden ve evcil hayvanlardan geçer. Isırılan yer kafaya ne kadar yakın olursa 10 gün ile 8 ay arası süren kuluçka süresi o kadar kısalır.
Kuduz hayvan nasıl anlaşılır?
Garip davranışlar sergilemeye başlayan hayvan huy değiştirir, devamlı koşarak ağzından salya akıtır. Işıktan rahatsız olur sessiz yerlere gider, normalde yemediği; tahta, ot, kumaş gibi şeyleri yemeye çalışır. Devamlı bir koşma eğilimindedir. Diğer hayvan ve insanları ısırmaya çalışır. Boğuk boğuk havlar, su içemez – tükürüğünü yutamaz. Belirtiler başladığında tedavi için geç kalınmış demektir.
- 2-3 gün süren başlangıç döneminde beden ısısı artar. Hayvan yara bölgesini ısırmaya, tırmalamaya başlar.
- 2-4 gün süren saldırgan dönemde su içme ve idrar artar. Gözler irileşir ve kızarır. Karanlık ve loş yerlere saklanan hayvanlar bilinç kaybı yaşayarak sahibini dinlemez. Sahibi de dahil herkesi ısırma eğilimdedir. Köpekler evden kaçar. Kediler köpeklere saldırabilir. Manasız miyavlama ve havlamalar görülür.
- 2-4 gün sürebilen son felç döneminde havlama ve salya artar, merkezi sinir sistemindeki yutkunma ve nefes alıp verme işlevi durur.
- Kurt, tilki, çakal ve yarasa hastalığa en hassas hayvanlardır.
- Tüm sıcak kanlı hayvanlar bu virüs ile enfekte olabilir.
Hastalık nasıl bulaşır?
- Isır ve yaralama ile.
- Salyanın açık yaraya; göz, ağız ve burna temasıyla.
- Tırmalama sonrası yaralanmalar ile.
- Virüsün bulunduğu et ve sütün çiğ olarak tüketilmesi sonrası.
- Kuduza yakalanmış bir insan ile temas sonrası.
Boyun ve baş kısmında 3 hafta, belden aşağıda ise 1,5 ay içinde hastalık ortaya çıkıyor. Bu süre kuduzdan kurtulmak için son şans. Virüsler insanda ilk olarak tükürük bezlerine yerleşiyor. Arkasından yutak felci başlıyor. Aynı zamanda aşırı saldırganlık, ışığa ve sese yüksek duyarlılık başlıyor. Çene kaslarının felci sonucu alt çene düşüyor ve son aşamada felç durumu tüm vücuda hakim oluyor.
2011’de Isparta ve İzmir’de, geçtiğimiz yıl Afyonkarahisar’da görülen ve karantinalar yaşatan hastalığın tedavisi ise şu şekilde yapılıyor:
- Isırık bol sabunlu su ve ardından temizi su ile bolca yıkanır.
- Cetavlon ve Zefiran maddeleri ile temizlik uygulanır.
- Hastalık için özel geliştirilmiş serum yaraya zerk edilir.
- Yara dikiş ve pensle kapatılmaz.
- Aşı karın derisi altına 2-3 gün arayla toplam 14-20 aşı uygulaması ile sürdürülür.
- Isırılma sonrası aynı gün hastaneye başvurulmalı, sağlık ekiplerine bilgi verilmelidir.