Geviş getiren; çölleri seven memeli hayvan dostumuz deve, Araplar tarafından “cemel” veya “ibil” olarak çağrılır.
Bizim; “Aaa Deve..” diyerek kabaca genellediğimiz bu faydalı hayvanların aynı yaştakilerine “yelek”, iki yaşındakilere “taylak”, üç yaşındakilere “huveydi” deniyor.
Tüylüleri, dişileri, yavruları için dahi farklı isimler bulunuyor. Konuyu biraz daraltmak istersek Asya ve Afrika develeri üzerinden ilerleyebiliriz. Develer, umumiyetle binek hayvanı olarak kullanıldığı gibi eti, sütü, yünü ve derisi için de beslenir.
50 derece sıcaklıkta 9 güne kadar aç-susuz kalabilen develer; bu süre içinde ağırlığının yüzde 22’sini kaybeder. Bizler, vücudumuzdaki suyun yüzde 12’sini kaybettiğimizde can çekişirken, develer, vücut sularının yüzde 40’ını kaybettiği halde dahi ölmez. Devenin susuzluğa dayanıklılığının diğer bir sebebi de, gün içinde vücut ısısını 41 dereceye kadar çıkartan bir mekanizmaya sahip oluşudur.
Bu sayede aşırı çöl sıcağında su kaybını gün içinde minimumda tutabilmektedir. Soğuk çöl gecelerinde ise ısısını 30 dereceye kadar düşürebilmektedir. Deve bir su kaynağı bulunca da 90 litreye kadar su içer.
Develer özünde sakin ve uysal olsalar da, çiftleşme dönemlerinde asabi olabilirler. Çok kızarsa ısırıp tükürebilen hatta tekmeleyen bu hayvanlar az besinle yetinebilirler. Dikenli bitkileri ve kuru otları severler.
Yeterli yiyecek bulamadıkları zamanlarda hörgüçlerindeki yağı kullanırlar. Sivri dikenleri bile rahatlıkla yerler. Yiyecek sayılmayacak kauçuk gibi maddeleri de tükettikleri sabittir. Şartlar zorsa günde sadece 2 kg kuru otla bir ay boyunca yaşayabilirler. Çok çok acıkırlarsa; lastik kap, tel, ip, sazlık ne varsa kemirirler. En sert cisimleri bile ağızları zarar görmeden kanamadan yerler.
Ülkemizde tek ve çift hörgüçlü develerin melezlenmesi ile elde kazanılan en önemli melezlerden biri Tüylü (ya da Tülü) devedir.
Tüylü devenin erkeğine “Besrek”, dişisine “Maya” denir. 12 aya kadar sürecek gebelik ayları sonunda doğan tek yavrusu hemen yürümeye başlayabilir. Ağırlıkları yaklaşık olarak 300-500 kg tutar. Yüklerle uzun süre yürüyebilir; tuzlu, dikenli, sulu otlar ve hurma tüketirler.
Eskiden Türkiye’de ulaştırma ve özellikle ordu işleri için kullanılan devenin işlevi giderek azalır. 1930’larda 120 bine yaklaşan deve nüfusu 1990’larda 2-3 bine kadar düşmüştür.
Araştırmalar; deve sütünün inek sütünden daha yararlı olduğunu gösterir.
Deve sütündeki C vitamini oranı inek sütünden 3 kat daha fazladır. Develerde 3 göz kapağı bulunur. Kum fırtınalarına karşı göz kapaklarını kapatırlar. Develerin ayak tabanları kuma dokunduğu anda yayılma özelliği göstererek, kuma batmadan yürüme özelliğine sahiptir.
Develerin bacak yapıları da oldukça güçlüdür. Bu nedenle günde 150 kilometreden fazla yürüyebilme özelliğine sahiptirler.
- Kalın kürkleri ile Asya’nın +50 derece sıcağına kadar, kışları ise -50 dereceye soğuğa kadar dayanıklıdırlar.
- Uzun boyun yapıları sayesinde yerden 3 metre yükseklikteki yaprakları bile yiyebilirler.
- Yol ve tayin etmekte ustadırlar. 40-60 kilometreden otlakları ve yağışı sezebilirler.
- Develerin genelinde selenyum eksikliği görülebilir. Selenyum eksikliğinde develerin kalp krizi riski yükselir.
- Canlılarda pek zeki olmayanlar sıfında olan deve sürülerini ufacık bir eşek çekmektedir.
- Dünya üzerinde bulunan develerin neredeyse hepsi Tek Hörgüçlü Develerdir.
- Lama adı verilen Amerika’ya ait develer ise, soyları tükenmek üzere olan develerdir.
- Bedeviler hiç meyve ve sebze tüketmediği halde vitamin ve mineral ihtiyaçlarını deve sütünden karşılarlar.
- Vaktini bulursa yularını da gevelemeye kalkar, hasır, sepet gibi nesneleri de yemeye çalışır.
- Arabistan’da at yarışlarına benzer deve yarışları yapılır.
- Çoğu insan tarafından yanlış bilinir; develer hörgüçlerinde su değil yağ depolarlar.
- Burun mukozası bize göre 100 kat fazladır. Soluk alırken havadaki nemin 3/2 ini kazanabilirler.
Deve eti yenebildiği için, kurbanlarda 5 yaşına gelmiş olan bir deve kurban edilebilir. Bu arkadaşlar kurban edileceğinde yatırılmaz, ayakta kurban edilirler. Somalililerin inanışına göre develerin suratlarındaki gülümsemenin nedeni ise Allah’ın 100. ismini bilmelerinden ileri gelirmiş.
Adamın biri güreşte yenilen devesini bir uzun uzadıya döver. Tecrübeli deve güreşçilerinden birisi yanına gelir ve bu deveye özellikle dikkat etmesini nasihat eder, gece nerede yattıklarını da sorar. Tecrübesiz kişi, aynı ahırda yattıklarını söyleyince de diğeri “sen bu gece yattığın yere buğday çuvallarını koy – kendin de yüksek bir yerde yat” diye ekler. Deve güreşçisi gece bir sesle kalkar. Deve bir yandan torbaları ısırıp parçalamakta, bir yandan da ayağıyla parçalamaya çalışmaktadır. Sabaha kadar uyumaz. Ertesi gün de devesini götürüp satar. Bir rivayete göre de develer yıllarca unutmaz, tanırlarmış kin duydukları kişileri.
Develer Hakkında Hiç Duymadığınız Bilgiler başlıklı bu yazımızda sizlere; develer hakkında ilginç bilgiler, devenin önemi, deve kirpiği, deveye nasıl binilir, deve türleri, çift hörgüçlü deve, deve özellikleri, kaç deveye bedeli hesaplama, tek hörgüçlü deve, erkek deveye ne ad verilir, kaç deve edersin, kızıl deve fiyatları, ben kaç deve ederim, deve ile ilgili ayetler ve devenin özellikleri kısaca arama sonuçlarıyla alakalı bilgi verebilecek içerikleri derlemeye çalıştık umarız beğenir ve yorumlarınızı paylaşırsınız.