2014’ün bu zorlu Haziran ve Temmuz sıcaklarında Rabbim tutacağınız tuttuğunuz tüm oruçları inşallah kabul etsin. Sizler için; bayram namazları öncesi hocanın “bayram namazı kılınışı hatırlatışı” benzeri, “oruç”konulu bir rehber hazırladım. Umarım işinize yarar ve sorularınıza cevap bulursunuz. Kimler oruç tutabilir sorunuz mevcutsa; “Akıllı, ergenlik çağına ulaşmış ve oruç tutmasına mani bir mazereti bulunmayan her Müslümanın Ramazan’da oruç tutması farzdır.” cevabımız ile makalemize başlayalım.
Yolculuk sırasında tutulmayan oruçlar, daha sonra kaza edilir. Geceden oruca niyet edip, gündüz yolculuğa çıkan kişi, dilediği takdirde bu orucu bozar, isterse de tamamlar. Geceden oruç tutmaya niyetlenip gündüz ise yolculuğa çıkmak zorunda olan kişiler yolculuk sırasında zorluk çekerse orucu bozabilir. Ancak orucunu tamamlaması daha uygun görülmektedir. Hz. Peygamber, Mekke’nin fethi için sefere çıktığında oruçlu iken, Kedîd denilen yere varınca orucunu bozmuştur. Uzman bir doktor tarafından oruç tutması halinde hastalığının artacağı ya da hasta olacağı bildirilen kişiler de hasta hükmündedir. Ramazan ayında oruç tutmayıp, iyileştikten sonra bunları kaza edebilirsiniz. Oruçluluk halinin kendisine veya çocuklarına zarar verebileceği durumlarda, hamile kadınlar oruçlarını tutmayabilir. Emzikli kadınlar da, sütlerinin kesilmesi ve çocuklarının zarar görebileceği durumlarda oruç tutmayabilirler.
Eskiden develer, katırlar ve kervanlarla günler süren yolculuklar yapıldığından; güneşin altında bin beşyüz derece sıcakta malumunuz oruç tutmak insan bünyesini zorlayabilir bir hadiseydi.. Ben mümkün olduğu kadar seferi de olsam nerede olursam olayım oruç tutmaya gayret ediyorum. Tabi ki yüce mevla böyle bir kolaylık sunmuş bize ancak madem “klimalı arabalarımız var” ve eğer bizleri zorlamayacaksa inşallah oruçlarımızı tutalım. Kaba bir izah oldu ancak anladığınızı ümit ediyorum.
Ağır işlerde çalışmak zorunda olan arkadaşlarımızın oruçlu olarak çalıştıkları takdirde sağlıkları risk altına girecekse ramazan ayında tutamadıkları oruçlarını uygun bir zamanda kaza ederler. Maden işçisi, inşaat, tarım vs buna benzer ağır işler aklıma geliyor ancak en iyisini insanın vicdanı bilir. Bu konuda tarafsız kalmak zorundayım. Tüm bu saydıklarımıza ilave olarak oruç tutamayacak kadar yaşlı olan büyüklerimiz, oruç yerine fidye verebilir. Bakara suresinin 184. ayetinde, bu şekilde olup da oruca gücü yetmeyenlerin, oruç tutmayıp fidye vermeleri gerektiği hükme bağlanmıştır. İyileşme umudu olmayan hastalar da aynı duruma tabidir.
Yüce Kitabımız Kur’an-ı Kerim’de, “Oruç tutmaya güç yetiremeyenler, bir fakir doyumu kadar fidye öder.” (Bakara 2/184) buyurulmaktadır. Bu ayetten hareketle fidye miktarının, bir kişiyi bir gün için doyuracak yiyecek olarak anlaşılmıştır. 2010 yılı fidye miktarı 7 lira olarak Diyanet tarafından belirlenmişti.. Ülkemizde yüzde yüz enflasyon olduğu gerçeğinden hareketle 28 TL gibi günlük bedel söz konusu olabilir. Sanırız 28 TL bir kişiyi 3 öğün doyurabilir ki her öğün için 9 TL gibi bir rakam hesapladım. Bu konu hakkında Diyanet’in açıklamasını esas almalıyız.
Sahura kalkmamış bile olsak; bu bilinç içinde uyanır isek niyetli sayılırız. Oruç için niyet edebileceğimiz vakit, akşam namazı vaktinin girmesiyle başlar. Ramazan, günü belirlenmiş adak ve nafile oruçlarda niyet, öğle namazına yaklaşık bir saat kalana kadar devam eder. Bunların dışındaki, kefaret, kaza, günü belirlenmemiş adak oruçlarında ise “imsak”ten önce niyet edilmesi şarttır. Tan yerinin ağarmasından (fecr-i sadık), güneş batıncaya kadar olan süre içinde; yemeden, içmeden, cinsî münasebetten ve diğer orucu bozan şeylerden uzak durmalıyız. Belirttiğimiz oruç yasaklarının sona erdiği, güneşin batma vaktine ise iftar vakti denmekte. Bu vakitle birlikte akşam namazının vakti de başlamış olur. Gündüz ve gecenin tam olarak teşekkül etmediği kuzey ülkeleri gibi memleketlerde, imsak ve iftar vakitleri, takdirle belirlenir.
Bu arada; “Sabah geç kalktık ezan okunuyor, biz de sahur yapmamışız, son bir su içebilir miyiz” sorunuza ne yazık ki müspet bir cevap veremeyeceğim zira ezan okunana kadar yemeyi ve içmeyi bitirmemiz gerekiyor.
Son olarak orucu bozan ve bozmayan şeyler konusuna da bir açıklık getirelim.
Yemek, içmek ve cinsi ilişki orucu bozar. Peygamber Efendimiz, “Bir kimse oruçlu olduğunu unutarak yer, içerse orucunu tamamlasın, bozmasın. Çünkü onu, Allâh yedirmiş, içirmiştir.” Buyurmuştur dolayısıyla oruç bozulmaz. Orucun boğazımıza su kaçarak bozulma ihtimali dikkate alınarak, dişlerin imsakten önce ve iftardan sonra fırçalanması uygun olur. Kendiliğinden kusmakla; “bilinçli olarak yapılmadığı sürece” oruç bozulmaz. Astımlı hastaların, rahat nefes almalarını sağlamak amacıyla ağza püskürtülen oksijenli ilaç, göz veya burun damlası da orucu bozmaz. Dil altı hapı ağızda emilip mideye ulaşmadığı için orucu bozan bir hal teşkil etmez. Biraz teknik olacak ancak; endoskopi veya kolonoskopi yaptırmak; makat veya ferçten ultrason çektirmek; yeme, içme anlamına gelmemekle birlikte, çoğunlukla cihaz içinden su verildiği için oruç bozulur. Ancak söz konusu işlemlerde cihazların kullanımı sırasında sindirim sistemine su, yağ ve benzeri gıda özelliği taşıyan bir madde girmemesi durumunda endoskopi, kolonoskopi yaptırmak, makat veya ferçten ultrason çektirmek orucu bozmaz.
İdrar kanallarına giren cihazlar veya akıtılan ilaçlar orucu bozmaz ancak bölgesel ve genel anestezide serum verildiği için oruç bozulur. Fitillerde gıda verme özelliği bulunmadığı için oruç bozulmaz; lavman’da, suyun bağırsakta kalması durumunda oruç bozulur ancak bağırsakların hemen temizleneceği durumlarda bozulmaz. Gıda ve keyif verici olmayan iğne ve serum benzeri enjeksiyonlar, yemek ve içmek anlamına gelmediklerinden orucu bozmazlar. Diyaliz tedavisi gören büyüklerimiz veya kardeşlerimiz ise ne yazık ki kaza etmek ya da fidye ödemek durumunda. Anjiyo, biyopsi, akupunktur, merhem, yapıştırılan ilaçlı bantlar ve kan aldırma durumlarda da oruç bozulmaz. Diş tedavilerinde ise yutmamaya dikkat edin, yutarsanız bozulur. Kadınlarda ay hali oruç tutmaya manidir. Bu halde iken tutulan oruç geçerli olmaz, vücudun sıhhati bakımından ay halini önlemek için ilaç kullanılması tavsiye edilmez.