Evcilleştirilebilir bir kuş türü olan; etleri ve yumurtaları için yetiştirdiğimiz tavuklar, genellikle çiftliklerde yaşar ve buradan da tabaklarımıza gelir. Dünya’da en fazla bulunan kuş türüdür. 2003 yılında 24 milyarlık bir nüfusa sahiplerdi. Üstelik yabani tavukları ve kayıt dışı olanları saymıyoruz bile. Hepçil canlılardır yani hem et hem de otla beslenirler. Yeni doğanlara civciv, ergenlerine piliç, yumurtlama olgunluğuna henüz ulaşmamış, ergenlik öncesi dönemdeki dişiye yarka, yumurtlamaya hazır ergin dişilere tavuk, ergin erkeklere ise horoz deriz.
Serbest gezen tavuklar için köpek ve tilki tehlikesine karşı ecnebiler şöyle bir kümes yapmış paylaşmak isteriz.
Ülkemizdeki yerli tavuk cinslerinden; «denizli», «hacıkadın», «cebeci» (Ankara), «sarıtepeli», «gerze» cinsleri öne çıkar. Hacıkadın, Karadeniz’de bulunur ve iyi yumurtlarlar. Gerze tavukları küçüktür renkleri siyahtır. Denizli horozları ünlüdür, iyi öterler.
Taze yumurta suya atıldığında dibe çöker. Yumurta bayatladıkça suyun üzerine doğru yükselir. Çünkü bayatladıkça hava boşluğu büyür, yumurta su kaybına uğrar ve hafifler. Yumurtanın tazeliğinin suda kontrolü, adetli alımlarda kullanışlı bir yöntem değildir.
Şimdilerde saf ırklar ve genetiği ile oynanmış hibritler olarak ayrılıyorlar. Et verimi nispeten düşük ırklardır veya cüce süs tavuğu olarak kullanılan ırklar da olabilir. Neticede orijinal tavuklardır. Hibritler ise yüksek verimli, уaşama gücü yüksek tavuklara denir. Bir özellikleri ile öne çıkarlar. 8 bin yıl önce evcilleştirildiğine inanılan tavuklar hakkında bir bilgi listesi hazırladık umarız beğenirsiniz:
- Suyuna çorba yapılmadığı takdirde ömürleri 5 ila 11 yıl arasında değişebilir. 1 yılda 300 den fazla yumurtlayabilirler. Yabani olanlar daha az yumurtlar. Renklerin tamamını bizler gibi görebilirler; güneşlenmeyi, oynamayı ve koşmayı çok severler.
- Türleri arasından 100’den fazla yüzü ayırt edebilirler. 24 farklı ses ile farklı yırtıcılarla ilgili birbirlerini ikaz edebildikleri gibi, iyi olup olmadıklarını da sesle anlatabilirler. Birbirleri için yas tutabilirler. Ayrıca acı ve üzüntüleri hissedebilirler, bizler gibi rüya görebilirler. Araştırmalar, anne tavukların, yumurtadan çıkmadan önce yavrularıyla konuştuğunu gösterir.
- Garip ancak dinozorlar ile en yakın ilişkisi olan türler tavuklardır. Hiyerarşi olduğu için kimin patron olduğunu hepsi bilir. Güneşten yararlanarak yönlerini, besinlerini bulabilirler. Hatta saatlerle ilgili bilgiye sahiptirler. En büyük ibikli horozları daha çok önemserler.
- Objenin görüntülerini hafızalarında tutabilirler. Bu yetenek çok küçük çocuklarda dahi bulunmaz. Doğal ortamlarında yırtıcı saldırılarının yüzde 90’ından zekaları ile kurtulabilmeyi başarabilmişlerdir. Topraklarla temizlenmeye bayılırlar. Bu yöntemle dış parazitleri uzaklaştırabilirler.
Kalbi dakikada 300 den fazla defa atan tavuklar için uçuş rekoru 13 saniyedir. Tartılan en büyük yumurtaları 340 gramdır. Bir tavuk için yumurtlama rekoru ise gün içinde 7’dir. Yüzde 75’i su olan tavuklardan korkmaya alektropohobia denir. Her yıl 500 milyon tavuk yumurta için kullanılır. Bir tavuk 20. haftaya ulaştığında yumurta vermeye başlar. Eğer tavuğunuzun kırmızı kulak lobu varsa kahverengi yumurta, beyaz kulak lobu varsa beyaz yumurta alacaksınız demektir.
- Bir tavuk ortalama, 2,5 kilo horoz, ise 3,5 kilo gelir. Besili tavuklar, horozlar arasında 4-5 kilo gelenleri vardır. Tavuklar tüy değiştirirken aralık, ocak aylarında, yumurtlamazlar. Kuluçka süresi 21 gündür. Tavukları salgın hastalıklardan, gelincik, tilki, kedi gibi hayvanlardan korumak şarttır.
- Eski kültürlerdeki inanışlara göre, kara tavuğun yumurtası bir zalimin kapısına sürülürse, o evden kötülük eksik olmazmış. “Kaz gelen yerden tavuk esirgenmez” atasözü, menfaatin büyük olduğu yerde, küçük menfaatler feda edilir manasındadır.
- Tavuğunuza kümes yerine açık alanda bakıyorsanız eşelenmeyi çok sevdiklerini unutmamalısınız. Hatta ekili patates, mısır, fasulye varsa zarar verebilirler. Çiçeklerinizin de diplerini eşerek zarar verebilirler.
- Tavuklar enerjileri ile 100 watlık bir ampulü 5 saat yakabilecek kadar güç üretir. Muffy isimli bir tavuk, 22 yıl yaşayarak en yaşlı unvanını ele geçirmiştir. Stresli tavuklar tüylerini kaybederler.
- Yumurta endüstrisi her yıl 300 milyon erkek civcivi istenmediği için öldürür. 1998’de FIFA Dünya Kupası maskotu olacak kadar popüler bu hayvanın başına gelenler içler acısı.
Yukarıda bahsettiğimiz hibrit ırklar; sadece verim odaklı oldukları için kalite ikinci plana atılmış ve lastik etli yumurtacı türler veya 45 günde kesime gelen hormonlu ve genetiği bozuk ırklar oluşturulmuştur. Bunların köy tavuklarıyla eşleştirilmesi ise köy tavuklarının geleceğini tehdit eden en büyük problemdir. Tavuklarımızı serbest alanlarda bu hayvanlardan korumak için baharın yaklaşmasıyla kendimize damızlık horoz ve tavuklar seçebiliriz. Bunlar diğerlerinden uzak yumurtlayabilir bu yumurtaları da damızlık olarak kullanarak neslin devamını sağlayabiliriz. İkinci yol olarak ise tavuk sahiplerini konu hakkında bilgilendirmeli ve bu tip istenmeyen hayvanları kümeslerinden uzaklaştırmalarını sağlayabiliriz.
Süs Tavukçuluğu:
Evinizde bahçeniz yahut çiftliğinizde konuk edeceğiniz süs tavukları için öncelikle uygun kümesleriniz olmalıdır eğer kafi yeriniz mevcutsa cinsleri hatta renkleri ayrı ayrı kümeslerde besleyerek hem cinslerin karışmasını önler hem de ırk özelliklerini taşıyan civcivler kazanabilirsiniz.